بازی کودکان پدیده ای است که در تمدن و جوامع گوناگون و در همه دوران ها اندیشه مردم و متخصصان را به خود معطوف کرده است .این موضوع اثرات خود را در تاریخ هنر نیز به جا گذاشته است.در کهن ترین تصاویر و نگاره های به دست آمده از مصر باستان ابزارهایی مانند توپ ,عروسک , حیوانات و...دیده می شود. پیش از ابداع جوامع صنعتی کودکان در بازی هایی که ویژه بزرگسالان بود شرکت می کردند و زندگی کودکان شباهت زیادی با زندگی بزرگسالان داشت اما به هنگام شکل گیری جوامع صنعتی ,پیوند کودکان و بزرگسالان دچار خدشه شد و هرکدام زندگی متفاوتی را آغاز نمودند. (عسگریان,1374، 20 )
در شرایط جدید زندگی اجتماعی کوشش به عدل آمده است که ,تسهیلاتی برای بازی کودکان پیش دبستان در شهرهای در حال گسترش فراهم آورد.همچنین تعلیم و تربیت نقش عمده و اساسی در پرورش و رشد آفریننده در کودک ایفا می کند و نخستین جوانه های ایجادگری و آفرینندگی پدید می گردد. (همان منبع ، 22)
پژوهش های روانشناسی و تعلیم و تربیتی و نیز تجارب گرانبهای کودکستانها نشان می دهد که آغاز رشد آفرینندگی و ایجادگری در کودکان در سنین آمادگی پیش از دبستان است .در این سن خصلت فعالیت کودک نسبت به دوران خردسالی تغییر می یابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدیدار می شود.در کودکان شش و هفت ساله فکر وایده معمولا به شکل انتخاب موضوع برای بازیها , نقاشی ها و تعریف قصه ها تظاهر می کند. (همان منبع ، 25)
بنابراین بازی عمده ترین شکل فعالیت کودک و مناسبترین آن برای رشد استعداد ایجادگری به شمار می رود. برای کودک هیچ چیز جای بازی را نمی گیرد .او نه تنها اسباب بازی هایش بازی می کند , بلکه به آنها روح نیز می دهد و با آنها دوست می شود. (همان منبع ، 28)
دانشمندان تعلیم و تربیت کودک بازی را وسیله مهمی برای رشد فکری و تربیتی کودک می دانند و باعث ایجاد شناخت و معرفت در کودک می شود. تاکنون نظریه های گوناگون بسیاری از سوی صاحبنظران درباره بازی مطرح شده است و تلاش بر این بوده که هدف کلی بازی شرح داده شود.برخی از نظریه پردازان همچون پیاژه و بروئر معتقدند که در یادگیری از طریق بازی ,کودکان اغلب نیاز دارند که تجربه های خود را دوباره تکرار کنندو بر اساس خلاقیت و تخیلات خود نقاشی کنند و آن را با رسوم اجتماعی قابل قبول خود منطبق سازند. (عباسی نیا,1384، 98 )
نظریه انرژی اضافی که از سوی اسپنسر[1] و شیلر[2] مطرح شده است به این مسئله می پردازد که بازی صرفا برای تخلیه انرژی اضافی بدن انجام می شود و هدفی را دنبال نمی کند.اسپنسر معتقد است بازی علاوه بر صرف انرژی اضافی ,برای تقلید از رفتار اطرافیان به ویژه والدین انجام می گیرد.اما در مقابل این نظریه ,نظریه پیش تمرین کارل گروس,هدف بازی را ساختن رفتارهایی می داند که در بزرگسالی آنها را انجام خواهد داد و کودکان از طریق بازی با نقشهای بزرگسالی آشنا می شوند.(آقازاده,1368 ، 50)
امروزه به مدد كتابهای روانشناسی كودك، انواع بازی برای كودكان از بدو تولد وجود دارد كه با توجه به سن كودكان، این نوع بازیها طبقه‌بندی می‌شود، این بازیها حتی برای كودكان 3 ماهه متفاوت از 4 ماهه است. با توجه به این مسئله درمی‌یابیم كه بازی چه نقش مهمی در زندگی كودكان ایفا می‌كند، به گونه‌ای كه می‌توان بازی را شكل دهنده شخصیت كودك دانست، اگر تحلیل دقیقی بر روی بازی كودكان در خردسالی داشته باشیم می‌توانیم تا حد زیادی شخصیت او را در بزرگسالی بیابیم. (شجاعی ، 1385، 25-22)
خشونت، كمرویی، عصبی بودن، ترس و وحشت وعدم اعتماد به نفس در بزرگسالان جزء مواردی هستند كه در بازیهای كودكانه این افراد قابل كشف است و اگر در همان دوران به كمك كودكان برویم، دربزرگسالی با مشكلات كمتری روبه‌رو خواهند شد. از بازی كردن كودك خود جلوگیری نكنید. زیرا در بازی، كودك توانایی ارتباط جمعی با دنیای اطراف خود را پیدا كرده و قادر به حل مشكلات كوچك و بزرگ خود خواهد بود. بازی كردن كودكان را به هیچ عنوان نمی‌توان وقت تلف كردن دانست، زیرا بخش مهمی از آینده كودك با بازی كردن شكل می‌گیرد و استعدادهای نهفته و پنهان او، فرصت شكوفایی می‌یابند. كودك با رعایت مقررات، رقابت، پیروزی و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسئولیت‌پذیری و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسئولیت‌پذیری و مشاركت آشنا می‌شود و بدین طریق موجب «برون‌گری» كودك و تقویت حواس و افزایش توانمندی‌های او می‌گردد. (همان منبع ،
فهرست مطالب
فصل اول.. 8
کلیـــات تحقیق.. 8
1-1 مقدمه. 9
1-2بیان مسئله. 10
1-3اهمیت و ضرورت پژوهش... 12
1-4اهداف پژوهش... 14
1-4-1اهداف کلی:14
1-4-2- اهداف جزئی:14
1-5فرضیات پژوهش... 15
1-5-1فرضیه اصلی.. 15
1-5-2فرضیات فرعی.. 15
1-6سؤالات پژوهش... 15
1-6-1سوال اصلی.. 15
1-6-2سوالات فرعی.. 15
1-7قلمرو پژوهش... 15
1-7-1قلمرو موضوعی.. 15
1-7-2قلمرو مکانی.. 16
1-7-3قلمرو زمانی.. 16
1-8تعاریف نظری.. 16
فصل دوم. 18
ادبیات تحقیق.. 18
1-2مقدمه :19
2-2بخش اول: ادبیات تحقیق.. 19
3-2اهمیت بازی:22
4-2انواع بازی ازنظر مری شریدان :23
5-2بازی فعال :23
6-2بازی مهارتی واکتشافی :23
7-2بازی تقلیدی:24
8-2بازی سازنده :24
9-2بازی نقش :24
10-2بازی های با قاعده :24
11-2بازی وتأثیر متقابل اجتماعی آن :25
12-2تعاریف بازی درمانی :25
13-2اصول بازی درمانی :26
14-2روشهای بازی درمانی :26
15-2روش غیر مستقیم:26
16-2روش مستقیم :26
17-2روش انتخابی :26
18-2ویژگی های بازی درمانگران :27
19-2بازی گروهی :28
20-2تشکیل گروه دربازی گروهی :28
21-2روش درمان :29
22-2تشخیص میزان درک کودکان :30
23-2واکنشهای دفاعی کودکان :31
24-2آسان شدن ارتباط کلامی :31
25-2تخلیه هیجانی (کاتارسیس):31
26-2اهیمت تکاملی بازی :31
27-2ارزش بازی :31
28-2دروه کارآموزی :31
29-2پیشرفت بدنی :32
30-2شناخت ونشانه ها :32
31-2مهارتهای گفتاری ونشانه ها :32
32-2تسلط برهیجانها ودرک اجتماعی :32
33-2رشد اخلاقی ومعنوی (روحی ) :32
34-2مراحل رشد :33
35-2عوامل موثر دربازی :34
36-2سن ومراحل رشد دربازی :35
37-2اسباب بازی و ویژگی های آن :41
38-2انواع اسباب بازی :42
39-2موضوعات نقاشی کودکان :44
40-2تفسیر نقاشی :45
41-2بازی معکب:46
42-2بازی با توپ :46
43-2ترسیم ونقاشی:47
44-2نکات مهم دربازی خود جوش :47
45-2مسائل ایمنی :48
46-2مشاهده وارزیابی:48
47-2بازیهای ابتکاری:50
48-2پرتحرکی :62
49-2تفاوت های فردی:63
50-2عوامل موثر دربازی کودکان :64
51-2ارزش جسمانی بازی :66
52-2ارزش اخلاقی بازی :66
53-2ارزش آموزشی وتربیتی بازی :66
54-2ارزش درمانی بازی:66
55-2فواید بازیهای کودکان:67
56-2رشد حرکتی :68
57-2مهارت های حرکتی نظری :68
58-2بازی به عنوان وسیله مشارکت کودکان بادیگران :69
59-2بازی به عنوان دفاع کودک :71
بخش دوم : چارچوب نظری.. 72
60-2نظریه تکرار فعالیت های اجدادی :72
61-2نظریه فردریچ فروبل (1852-1782)73
62-2نظریه ماریا مونته سوری (1952-1870)73
63-2نظریه سوزان ایساکس(1948-1885):73
64-2نظریه لیوویگوتسکی(1934-1896):73
بخش سوم: پیشینه تحقیق.. 77
75-2تحقیقات خارجی :77
فصل سوم. 78
روش اجرای تحقیق.. 78
3-1مقدمه. 79
3-2روش پژوهش... 79
3-3جامعه آماری پژوهش... 79
3-4حجم نمونه:79
3-5ابزار پژوهش:80
3-6روایی و پایایی پرسشنامه. 80
3-7تجزیه و تحلیل دادهها81
فصل چهارم. 82
تجزیه و تحلیل داده های تحقیق.. 82
4-1مقدمه. 83
پاسخگویی به گویه ها83
نتایج آزمون های فرضیه ها111
فصل پنجم. 114
نتایج پژوهش... 114
5-1- مقدمه. 115
5-2- نتیجه گیری پژوهش... 116
5-3- محدودیت... 117
5-4- پیشنهادات کاربردی.. 117
5-5- پیشنهادات آتی.. 118
منابع:119
فهرست جداول
جدول 4-1 تاچه اندازه بازی باعث تخلیه انرژی در كودكان می شود؟. 83
جدول 4-2 بازی زمینه مناسبی را برای دوستی با سایر همسالان به وجود می آورد؟. 84
جدول 4-3 بازی به كودكان یاد می دهد در كارها همكاری كنند. 85
جدول 4-4 بازی به كودك می آموزد حقوق دیگران را رعایت كند. 86
جدول 4-5 بازی باعث می شود كودك قوه تكلمش را به كار گیرد.87
جدول 4-6 بازی باعث ابراز هیجانات و عواطف كودك می شود.88
جدول 4-7 بازی باعث می شود كودك با مهارتهای اجتماعی آشنا شود.89
جدول 4-8 بازی در یاد گرفتن نقشهای اجتماعی به كودك كمك می كند.90
جدول 4-9 بازی باعث می شود حواس كودك تقویت یابد.91
جدول 4-10 بازی باعث ایجاد حس مسئولیت پذیری در كودك می شود.92
جدول 4-11 بازی باعث هماهنگی اعضای بدن كودك می شود.93
جدول 4-12 بازی باعث آشنایی كودك با اعضای بدنش می شود.94
جدول 4-13 بازی باعث كشف عواطف كودك می شود.95
جدول 4-14 بازی باعث كشف امور جدید توسط كودك می شود.96
جدول 4-15 كودك توسط بازی تجربه كسب می كند.97
جدول 4-16 بازی باعث می شود كودك واقعیات را بهتر درك كند.98
جدول 4-17 بازی عامل مهمی در رشد عقلی كودك به شمار می رود.99
جدول 4-18 كودكان در بازی عواطف و احساسات خود را نشان می دهند.100
جدول 4-19 بازی باعث تقویت توانایی های كودكان می شود.101
جدول 4-20 بازی در رشد خلاقیت كودكان تأثیر دارد.102
جدول 4-21 كودك در بازی ایده های نوینی در خود پرورش می دهد.103
جدول 4-22 بازی باعث رشد قوه تخیل كودك می شود.104
جدول 4-23 در بازی حس رفاقت و دوستی در كودك شكل می گیرد.105
جدول 4-24 كودكان در بازی یاد می گیرند برای رسیدن به هدفی تلاش كنند.106
جدول 4-25 كودكانی كه بازی را هدایت می كنند اندیشه خلاق دارند.107
جدول 4-26 بازی در آمادگی كودكان برای ورود به مدرسه نقش مهمی دارد.108
جدول 4-27 بازی نقش مهمی در دوران تحصیل كودك دارد.109
جدول 4-28 فعالیتهای بدنی برای ورود به مدرسه مشكلات عاطفی را كمتر می كند.110
جدول 4-29 آزمون پیرسون فرضیه یك.... 111
جدول 4-30 آزمون پیرسون فرضیه دو. 111
جدول 4-31 آزمون پیرسون فرضیه سه. 111
جدول 4-32 آزمون پیرسون فرضیه چهار. 112
جدول 4-33 آزمون پیرسون فرضیه پنج.. 112
جدول 4-34 آزمون پیرسون فرضیه شش... 112
جدول 4-35 ANOVA.. 112
جدول 4-36 رگرسیون گام به گام. 113
فهرست نمودارها
نمودار 4-1 تاچه اندازه بازی باعث تخلیه انرژی در كودكان می شود؟. 83
نموداار 4-2 بازی زمینه مناسبی را برای دوستی با سایر همسالان به وجود می آورد.84
نمودار 4-3 بازی به كودكان یاد می دهد در كارها همكاری كنند.85
نمودار 4-4 بازی به كودك می آموزد حقوق دیگران را رعایت كند.86
نمودار 4-5 بازی باعث می شود كودك قوه تكلمش را به كار گیرد.87
نمودار 4-6 بازی باعث ابراز هیجانات و عواطف كودكان می شود.88
نمودار 4-7 بازی باعث می شود كودك با مهارتهای اجتماعی آشنا شود.89
نمودار 4-8 بازی در یادكرفتن نقشهای اجتماعی به كودك كمك می كند.90
نمودار 4-9 بازی باعث می شود حواس كودك تقویت یابد.91
نمودار 4-10 بازی باعث ایجاد حس مسئولیت پذیری در كودك می شود.92
نمودار 4-11 بازی باعث هماهنگی اعضای بدن كودك می شود.93
نمودار 4-12 بازی باعث آشنایی كودك با اعضای بدنش می شود.94
نمودار 4-13 بازی باعث كشف عواطف كودك می شود.95
نمودار 4-14 بازی باعث كشف امور جدید توسط كودك می شود.96
نمودار 4-15 كودك توسط بازی تجربه كسب می كند.97
نمودار 4-16 بازی باعث می شود كودك واقعیات را بهتر درك كند.98
نمودار 4-17 بازی عامل مهمی در رشد عقلی كودك به شمار می رود.99
نمودار 4-18 كودكان در بازی عواطف و احساسات خود را نشان می دهند.100
نمودار 4-19 بازی باعث تقویت توانایی های كودكان می شود.101
نمودار 4-20 بازی در رشد خلاقیت كودكان تأثیر دارد.102
نمودار 4-21 كودك در بازی ایده های نوینی در خود پرورش می دهد.103
نمودار 4-22 بازی باعث رشد قوه تخیل كودك می شود.104
نمودار 4-23 در بازی حس رفاقت و دوستی در كودك شكل می گیرد.105
نمودار 4-24 كودكان در بازی یاد می گیرند برای رسیدن به هدفی تلاش كنند.106
نمودار 4-25 كودكانی كه بازی را هدایت می كنند اندیشه خلاق دارند.107
نمودار 4-26 بازی در آمادگی كودكان برای ورود به مدرسه نقش مهمی دارد.108
نمودار 4-27 بازی نقش مهمی در دوران تحصیل كودك دارد.109
نمودار 4-28 فعالیتهای بدنی برای ورود به مدرسه مشكلات عاطفی را كمتر می كند.110