گوشه ای از تاریخ شكل گیری تهران قدیم
مقدمه
گاهی دانش آموزان ودوستان درمورد تهران قدیم سوالاتی می كنند كه یا تحقیق وتامل می توان به سوالات آنها كامل تر پاسخ داد لذا اینكه تهران چگونه ازدیلمی كوچك ومردمانی اندك با خانه های زیرزمینی تبدیل به شهری بی سروبن شده با آسمان خراش ها وبرج های بلند ومیلیون ها نفرمردمی كه ازبام تا شام درتلاش هستند ؟
وقتی به دنبال جواب سوالات به كتاب مراجعه كنیم می بینیم كه برای پاسخ به این سوالات كتاب های فراوانی دررابطه با تهران قدیم ازبنا های تاریخی ونحوه شكل گیری آن تا خصوصیات اقلیمی وسیاسی واقتصادی و.... به دست نویسندگان بزرگ ایرانی وخارجی به رشته تحریر درآمده است . واكنون این تحقیق مختصر وفشرده شاید بتواند درمورد چگونگی شكل گیری تهران ومجموعه ای ازبناها واماكن متبركه وقدیمی این شهر بزرگ پاسخگو باشد . انشا ءا....
معنی تهران
درریشه شناسی عامیانه نام واژه تهران را به دوبخش ته + ران تجزیه كرده اند وآن را به معنی فردی كه حیوانات یا افراد دیگر راپیش می راند ویا دراعماق ( زیرزمین ) خانه داشته اند البته این معنی نیز برپایه نوشته های یاقوت حموی درمعجم البلدان وزكریا قزویشی درآثار البلاد واخیار العباد است كه می گویند :
« تهرانی ها درخانه های زیرزمینی زندگی می كنند »
ازسوی دیگر برخی ازپژوهشگران دو واژه تهران وشمیران را برابر هم گذاشته اند وتهران را مكان مسطح یاد ازمشت وشمیران را مكان كه حد آن بركه یا مخزن آب وجود دارد معنا كرده اند به این ترتیب كه ( شمی ) به معنی مكان آبدار و(به ) به معنی مكان مسطح یا دشت یا (ران ) پیوند مكانی تركیب شده اندو دو واژه شمیران وتهران را ساخته اند برینلو كه شمی یا نه با پسوند ران تركیب می شود .
احمد كسروی نیز تهران را جایگاه گرم وشمیران را جایگاه سرد معنا كرده است یا اینهمه تاكنون این نظرجامعیت وقطعیت نهایی یافته وپاره ای ازصاحب نظران با آن موافق نیستند به سخن دیگرتا امروز معنای علمی ودقیق كلمه تهران كد مورد تایید همه پژوهندگان مشخص نشده است .
سقوط ری ورونق تهران
شهرری پیش ازیورش مغول نیز كما بیش رو به و ایرانی داشت زیرا بنا برشواهد تاریخی جنگ های مداوم میان گروههای مذهبی ری خود درویرانی این شهردخیل بوده است .
زكریا قزونی می گوید : دراهل ری بعضی شافعیه اند وبعضی حنفیه ... وتعصب بین الرفین بسیار است .
تا آنكه اكثر اوقات به كارزار می انجامد وهمه وقت ظفر شافعیه را باشد با وجود قلت انها وغالب عادات براهل ری قتل وسقك است .
پس ازمغولان ری ویرانه با یورش تاتار به سردگردگی تیمورلنگ مواجه شد وآنچه كه برجای مانده بود نابود شد وشهر یكسره تبدیل به ویرانه گردید ازاین رو شاید بتوان چنین گفت كه جمع كثیری ازمردم ری به دیه تهران گریختند ودرآنجا سكونت گزیدند وهمین باعث اعتبار شد واین آبادی را ازصورت دیلمی كوچك درآورد .
شاه تهماسب عامل شهرت تهران
پس ازویرانی كامل ری براعتبار وتوسعه تهران افزوده شد واین آبادی ازصورت دیلمی كوچك بیرون آمد وشمار بسیاری ازمردمان ساكن ری به تهران كوچ كردند ولی شهرت واقعی تهران مربوط به صد سال پس ازتیمور لنگ یعنی دوره شاه تهماسب صفوی پسر شاه اسماعیل دومین پادشاه سلسله صفویه است .
فهرست مطالب:
1- معنی تهران
2- سقطوری ورونق تهران
3- شاه طهماسب عامل شهرت تهران
4- حدومرز تهران با برج وبارو
5- چهاردروازه تهران
6- تهران پایتخت می شود
7- علل انتخاب تهران به عنوان پایتخت
8- مدارس قدیمی تهران تا پایان دوره محمد علی شاه قاجار
9- مدارسی كه درعهد قاجار وپیش ازناصر الدین شاه ساخته شد .
10- بقاع متبركه وامامزاده ها ده تهران قدیم .
11- بقعه سید اسماعیل (ع)
12- بقه سید امام زاده یحیی (ع)
13- بقعه امام زاده زید (ع)
14- بقعه سید ناصر الدین (سید سفرالدین )
15- بقعه سید ولی
16- بقعه امامزاده سید اسحاق
17- امامزاده ابراهیم
18- بقعه چهل تن
19- زیارتگاه پیر عطار
20- بقعه كوچك هفت دختران
21- بناهای معروف دوره ناصری پس ازتوسعه شهر تهران
22- ساختمان شمسی العماره
23- ساعت شمس العماره
24- باغ ایخلخانی
25- باغ فردوس
26- عشرت آباد
27- ارغونیه یا داودیه
28- الهیه ، خور آذین ، خلازیر
29- حمام های تهران
30- گورستان های تهران
31- نتیجه گیری