مطالعه ای در چندوچون محیط كار در مراكز تولیدی و صنعتی محیط كار و انسان بهره ور
اشاره
موضوع محیط كار در سازمانها یا مراكز تولیدی و صنعتی از موضوعات مهمی است كه پیوسته در نشست ها و مقالات مطرح و بر اهمیت وچگونگی ایجاد محیطی مناسب و كارا برای نیروهای انسانی تاكید می شود؛ می دانیم كه یك محیط خوب، می تواند بر رشد ارزشهای پرسنل، افزایش توان و بهره وری آنان اثرگذار باشد به همین دلیل علم مدیریت انسانی یا ارگونومی برای رهبران و مدیران سازمانهای بزرگ از اهمیت بالایی برخوردار شده است.
امروز با پیچیده تر شدن ساختار و عملكرد سازمانها، سازماندهی محیط كار و ایجاد محیطی آرام و بهره ور در سازمانها یا كـــارخانه ها طوری كه منجر به فعال شدن بیشتر نیروی انسانی، شادابی آنها، حذف خطرات احتمالی، افزایش كیفیت در كار و كالا، كاهش افسردگی ها، رشد تولید، رشد خدمات مثبت و در نهایت دستیابی به بهره وری مورد نظر شود، از دغدغه های مدیران اجرایی و سرپرستان سازمانها یا مراكز تولیدی است.
نتایج حاصل از مطالعات مربوط به نیروهای انسانی، نشان می دهد كه توسعه نیروهای انسانی بهره ور به طور مستقیم در دستیابی به بسیاری از اهداف سازمانی نقش بسزایی دارد.
كاهش هزینه ها، رسیدن به پیشرفتهای اقتصادی، رقابت بیشتر، فروش، خدمات موثر به مشتریان، همگی اهداف و نتایج مثبتی هستند كه براثر ایجاد فضا و محیطهای بسیار مناسب و سالم به دست می آیند. اینكه این فضا و محیط در سازمانی دولتی باشد یا خصوصی و یا فضای باز باشد یا بسته، مهم نیست.
آنچه اهمیت دارد ایجاد خشنودی و رضایتمندی در نیروی انسانی است تا بتواند با روحیه ای شاد و احساس امنیت در شغل خود به فكر یا تلاش در انجام هرچه بهتر وظایف خود بپردازد و نتایج ارزنده ای را نصیب سازمان خود كند.
آیا ساماندهی فضا و محیط كار برای نیروی انسانی می تواند در رشد خلاقیت ها و خلق فرایندها و محصولات با كیفیت موثر باشد؟ نقش مدیران و سرپرستان در ساماندهی محیط كار مناسب و مثبت برای نیروی انسانی چقدر است؟ مدیریت سازمانها با ساده انگاری مشكلات كاركنان خود و بی توجهی به نیازهای آنها، چقدر در افزایش خطاهای شغلی آنها و برهم خوردن محیط كار در سازمانها یا كارخانه هایشان نقش دارند؟ این ها پرسشهای مهمی هستند كه پیوستـه در مباحث مربوط به مدیریت منابع انسانی مطرح می شود. آنچــه كه این گزارش ویژه در پی آن است معرفی ویژگـــــی های یك محیط كار مناسب چه از نظر فیزیكی و چه روانی برای كاركنان است و اینكه چگونه می توان فرهنگ ساماندهی محیط و فضاهای كار را در مدیران، سرپرستان و كاركنان رشد و توسعه داد. به همین دلیل پرسشهای خود را با برخی از صاحبنظرانی كه درباره روشهای كاربردی ساماندهی محیط كار مطالعات و تحقیقاتی انجام داده اند، مطرح كرده و در قالب مصاحبه نظریات آنها را جویا شدیم كه باهم می خوانیم.
بزرگوارانی كه مصاحبه ما را پذیرفتند عبارتند از: - آقای بابك اسماعیلی، مدرس دانشگاه و فوق لیسانس مدیریت آموزشی.
- آقای دكتر ایرج سلطانی، مدیرتحقیقات نیروی انسانی فولاد مباركه و مدیر گروه كارشناسی ارشد مدیریت صنعتی دانشگاه آزاد - نجف آباد
- آقای هژیر حومئی، عضو هیأت علمی موسسه آموزش عـالی شیخ بهایی، مدیـر بخش آمار و اطلاعات شركت بین المللی فولاد تكنیك، دانشجوی دوره دكترا و بورس وزارتخانه و عضو هیأت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
ویژگی های محیط كار خوب
معمولاً برای آنكه كاركنان در محیط كار خود به راحتی و با بازدهی بالا به كار بپردازند و نتایج خوبی را متوجه سازمانهایشان كنند لازم است تا در محیطی سالم و مناسب چه از نظر فیزیكی و چه از نظر روانی قرار گیرند. چنین محیطی دارای ویژگی هایی است كه می بایست به آن پرداخته شود.
به همین دلیل نخستین پرسش خود را به بررسی ویژگی های محیطهای كار خوب و ایده آل برای كاركنان اختصاص دادیم و نظر آقای اسماعیلی را در این باره جویا شدیم، ایشان این ویژگی ها را چنین برشمرد: ویژگی های یك محیط كار خوب و مطلوب را می توان از سه جنبه مورد بررسی قرار داد:
1 - از لحاظ فیزیكی: محیط كار باید امكانات اولیه را دارا باشد مثلاً از لحاظ نور، تهویه، دوری از سروصدای محیطی و... مناسب باشد و ابزار و وسایل ابتدایی و مناسب كار در اختیار كاركنان قرار گیرد.
2 - از لحاظ حقوقی و انگیزشی: به طور مسلم همه انسانها در درجه اول برای به دست آوردن پول كار می كنند و اگر در یك محیط كار همه امكانات فراهم باشد اما حقوق مكفی و مناسبی وجود نداشته باشد آن محیط را نمی توان محیط كار مطلوب نامید و بایستی در حد متعارف و متوسط جامعه به كاركنان حقوق و دستمزد مكفی پرداخت شود تا از ایجاد حس نارضایتی جلوگیری به عمل آید. به علاوه یك محیط كار مطلوب باید دارای یك سیستم دقیق و عادلانه پرداخت پاداش و پرداختهای انگیزشی باشد.
3 - از لحاظ سبك مدیریتی. نحوه اداره سازمانها و ایجاد ارتباط سالم بین همكاران با هم و با رده های مدیریتی می توانند یك محیط كار سالم را بوجود آورد و مدیریت سازمان باید سعی نمایند كه كاركنان از كار خود احساس رضایتمندی شغلی داشته باشند.
اصولاً كاركردهای مهم مدیریت منابع انسانی: جذب، نگهداری و ارتقاء می باشد. اگر مدیریت سازمان بتواند افراد سالم و متخصص را جذب و استخدام نموده و در مرحله بعدی به وسیله عوامل انگیزشی و حقوقی آنها را به نحو احسن در سازمان نگهدارد و سپس در جهت ارتقای دانش و پست سازمانی آنها برآید، دقیقاً یك محیط كار مطلوب را ایجاد نموده است.