قوه قضاییه در یک نگاه
37
مقدمه
قوه قضائیه" نهادی است که ریاست آن مستقیما از طرف "ولایت فقیه" انتخاب می شود و لذا عملکرد آن همانند صداوسیما بطور مستقیم متوجه این جایگاه -ولی فقیه- است.قوه ای که با توجه به نوع خاص ماموریتش اهمیتی فوق العاده در نظام ولایتمدارجمهوری اسلامی داراست.در واقع تحقق بسیاری از آرمانهای انقلاب اسلامی نظیر "عدالت"را می توان به نسبت زیادی مربوط به این قوه دانست.
قوه قضاییه در یک نگاه
مطالعهی مقررات مربوط به قوهیقضائیه درقانون اساسی
اجرای عدالت یکی از آرمانها و آرزوهای دیرین جامعهی بشری است . منظور از اجرای عدالت ، یعنی حل اختلافات و منازعات افراد با یکدیگر یا افراد با دولت بر طبق قوانین مصوب . این وظیفهی خطیر برعهدهی قوهیقضائیه گذاشته شده است که قوه‌ای مستقل و پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخسیدن به عدالت و عهده‌دار و ظایف زیر است :
مبحث اول : وظایف قوهی قضائیه
به موجب اصل یکصدوپنجاهوششم وظایف قوهقضائیه عبارت است از :
1. رسیدگی وصدور حکم درموردتظلمات ، تعدیات ، شکایات ، حلوفصل دعاوی ورفع خصومات واخذتصمیم واقدام لازم درآن قسمت از امور حسبیه ، که قانون معین میکند . این وظیفه عمدتاً برعهدهی تشکیلاتی از دستگاه قضاء است که به نام « دادگستری » خوانده میشود. وشامل دوتشکیلات عمده « دادسرا یا پارکه » و و « محاکم یا دادگاهها » میشد. اصلیکصدوپنجاهونهم مقرر میدارد : « مرجع رسمی تظلماتوشکایات ، دادگستریاست.» تشکیل دادگاهها و تعیین صلاحیت آنها منوط به حکم قانون است ، بنابراین وظیفهی اصدارحکم برعهدهی محاکم می‌باشد.
2. احیای حقوق عامه و گسترش عدل آزادیهای مشروع :
3. نظارت برحسن اجرای قوانین : تنها اجرای قوانین هدف عمدهی دستگاهها نمیباشدبلکه باید علاوه برآن حسن جرای قوانین نیز تأمین گردد. نظارت برحسن اجرای قوانین در محاکم برعهدهی دیوانعالی کشور است ونظارت برحسن اجرای قوانین درادارات برعهدهی سازمان بازرسی کلکشور است. ( اصلیکصدوشصتویک ویکصدوهفتادوچهارمقانوناساسی) ) کشف جرم وتعقیب مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزائی اسلام. وظیفهی مزبور را عمدتاً تشکیلاتی به نام « دادسرا » برعهده دارند .
4. اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم واصلاح مجرمین .
5. دستگاه قضاء نباید منتظر بنشیند تا جرمی بهوقوع بپیوندد وسپس وظیفهی او شروع شود ومجرم یا مجرمین را تعقیب ودستگیر کند وبه مجازات قانونی برساند. بلکه عمده وظیفهی این قوه آن است که تمهیدات مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم را بهکار بندد.
مبحث دوم :سازمان وتشکیلات قوه قضائیه
بند 1 : رئیسقوهقضائیه
در رأس سازمان و تشکیلات این قوه شخصی به عنوان «رئیسقوهقضائیه» قرار دارد که عالیترین مقام این قوه است . که اینک نحوهی انتصاب وشرایط و وظایفش را درزیر مطالعه میکنیم :
نحوهی تعیین رئیسقوهقضائیه
ازجمله وظایف و اختیارات مقام رهبری عزلونصب و قبول استعفای رئیس قوهیقضائیه است ( بند 6 اصل یکصدودهم قانوناساسی ) که به موجب اصل یکصدوپنجاهوهفتمقانوناساسی برای مدت پنج سال و بهمنظور انجام دادن مسئولیتهای قوهیقضائیه درکلیهی امورقضائی واداری و اجرایی تعیین میشود.
شرایط ریاست قوهقضائیه :
فردی که به عنوان ریاست این قوه تعیین میشود وعالیترین مقام قوهی قضائیه تلقی میگردد،براساس اصل یکصدوپنجاهوهفتمقانوناساسی ، باید واجد شرایط ذیل باشد
- مجتهد عادل باشد
- آگاه به امورقضائی باشد
- مدیرومدبر باشد
فهرست مطالب
مقدمه 1
قوه قضاییه در یک نگاه 2
مطالعهی مقررات مربوط به قوهیقضائیه درقانون اساسی. 2
مبحث اول : وظایف قوهی قضائیه 2
مبحث دوم :سازمان وتشکیلات قوه قضائیه 4
بند 1 : رئیسقوهقضائیه 4
بند 2 : محاکم ودادسراها 6
بند3 : وزیر دادگستری.. 7
بند 4 : قضات « دادرسان» 8
امتیاز قاضی. 9
الف : استقلال قاضی. 9
بند 5 : دیوانعدالتاداری و سازمان بازرسیکلکشور 10
بند 6 : اصول وقواعد حاکم برامورقضایی درنظام جمهوریاسلامی ایران. 11
اصل چهارم : عدمعطف قوانین جزایی به ماسبق. 12
قوهقضائیه در قانون اساسی - فصل یازدهم قانون اساسی. 13
اصلیکصدوپنجاهوششم. 13
اصلیکصدوپنجاهوهفتم. 13
اصل یکصدوپنجاهوهشتم. 14
اصل یکصدوپنجاهونهم. 14
اصلیکصدوشصتم. 14
اصل یکصدوشصتویکم. 15
اصلیکصدوشصتودوم 15
اصلیکصدوشصتوسوم 15
اصلیکصدوشصتوچهارم 16
اصلیکصدوشصتوپنجم. 16
اصلیکصدوشصتوششم. 16
اصلیکصدوشصتوهفتم. 17
اصلیکصدوشصتوهشتم. 17
اصلیکصدوشصتونهم. 17
اصلیکصدوهفتادم 17
اصلویکصدوهفتادویکم. 18
اصلیکصدوهفتادودوم 18
اصلیکصدوهفتادوسوم 19
اصلیکصدوهفتادوچهارم 19
توسعه قضایی. 20
بررسی چند نهاد زیر مجموعه قوه قضائیه 22
دیوان عالی کشور 22
نحوه رسیدگی دیوانعالی کشور : 23
وظایف دیوانعالی کشور : 24
دادگاههای عمومی و انقلاب.. 26
اهداف: 26
صلاحیت دادگاههای انقلاب : 26
موارد تجدید نظر احکام : 27
اجرای احکام : 29
حکم غیابی و حق اعتراض به آن : 30
حق داشتن وکیل و موارد الزامی بودن آن : 31
دیوان عدالت اداری.. 32
ارکان دیوان : 32
اختیارات و مسئولیتهای اداری رئیس دیوان عدالت اداری : 34
ریاست کل دیوان : 34
ارجاع پروند ه ها به شعب دیوان : 34
ارجاع پرونده های مرتبط به شعبه مقدم الارجاع : 35
پیشنهاد افزایش شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری : 35
اختیارات و مسئولیتهای قضائی رئیس دیوان عدالت اداری : 35
عضویت در هیات تجدید نظر : 36
درخواست رای وحدت رویه : 36
موارد امتناع :