بررسی تأثیر پستی و بلندی بر تشکیل، طبقه بندی و کانی شناسی رسی خاکهای منطقه جیرفت
ارتباط نزدیک و متقابلی بین موقعیت ژئومرفولوژی و نحوهی تشکیل و تکامل خاک وجود دارد. چنانچه مطالعات خاکشناسی در ارتباط با سطوح ژئومرفولوژی انجام پذیرند، درک عمیقتری از فرآیندهای خاکسازی فراهم خواهد گردید. تحقیق حاضر به منظور تأثیر پستی و بلندی و ژئومورفولوژی بر تشکیل، ردهبندی، ویژگی‌های مورفولوژیکی، فیزیکوشیمیایی، کانیشناسی رسی و میکرومورفولوژی خاکهای منطقه جیرفت در استان کرمان مورد بررسی قرار گرفت. منطقه مورد مطالعه، به مساحت حدود 18438 کیلومترمربع در 230 کیلومتری جنوب شهر کرمان قرار دارد و دارای رژیم حرارتی هایپرترمیک و رژیم رطوبتی اریدیک میباشد. در منطقه مورد مطالعه پنج شکل اراضی شامل مخروطافکنه، پدیمنت پوشیده، سطح قدیمی حدواسط پدیمنت و دشت آبرفتی، دشت آبرفتی و اراضی پست مشاهده شد. شکل اراضی پدیمنت پوشیده به سه سطح ژئومورفولوژی پایدار، نسبتاً پایدار و ناپایدار تفکیک گردید. در حالیکه اشکال اراضی حدواسط و دشت آبرفتی هر یک به دو سطح پایدار و ناپایدار تقسیم شدند. در هر سطح ژئومورفولوژی، تعدادی پروفیل حفر و تشریح شد و از میان آن‌ها 13 پروفیل شاهد انتخاب گردید. سپس از تمامی افقهای ژنتیکی پروفیل‌های شاهد برای انجام آزمایشهای فیزیکی و شیمیایی نمونهبرداری صورت گرفت. بهعلاوه، از تعدادی از افقهای زیرسطحی پروفیل‌ها، نمونه دستنخورده برای مطالعات میکرومورفولوژی تهیه گردید. آزمایشهای کانیشناسی نیز بر روی برخی نمونههای خاک صورت پذیرفت. نتایج آزمایشهای صحرایی و فیزیکوشیمیایی نشان داد که، در سطوح پایدار ژئومورفولوژی مربوط به شکل اراضی پدیمنت پوشیده و قدیمی حدواسط، خاکهای قدیمی وجود دارد که حاوی افق مدفون شده آرجیلیک بوده و در اقلیم مرطوب گذشته تشکیل شدهاند. کانیشناسی بخش رس خاکهای منطقه مورد مطالعه، حاکی از وجود کانیهای کلریت، ایلیت، پالیگورسکیت، اسمکتیت و کائولینیت بود. بهطرف دشت آبرفتی، بهعلت بالا بودن سطح آب زیرزمینی، از پایداری پالیگورسکیت کاسته می‌شود و اسمکتیت، کانی غالب خاک میباشد. منشأ کانی پالیگورسکیت در اشکال اراضی پدیمنت پوشیده، قدیمی حدواسط و دشت آبرفتی، به ترتیب، موروثی، پدوژنیک و آواری میباشد. نتایج مطالعات میکرومورفولوژی، حاکی از وجود پدوفیچرهای، پوشش رس و آهک، پرشدگی رس و آهک، نادول آهک، نادول اکسید آهن، بلورهای عدسی شکل گچ و صفحات درهم قفلشده گچ میباشد. در اشکال اراضی پدیمنت پوشیده و قدیمی حدواسط، پوششهای رس و آهک، غالب میباشند؛ در حالی که در شکل اراضی دشت آبرفتی، تنها پوشش رس بر روی منافذ از نوع وُگ مشاهده شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که ژئومورفولوژی نقش مهمی در ایجاد اختلاف در خصوصیات خاکهای منطقه داشته است.
کلید واژهها: ژئومورفولوژی، کانیشناسی رس، ردیف پستی و بلندی، خاکهای قدیمی، جیرفت
فهرست
عنوان صفحه
فصل اول: مقدمه 1
فصل دوم: پیشینه تحقیق 4
2-1- کلیات 5
2-2- نقش توپوگرافی بر تشکیل و تحول خاک 6
2-3- کانیشناسی رسی 11
2-3-1- کانیهای گروه میکا 16
2-3-2- کانی کلریت 16
2-3-3- کانیهای گروه اسمکتیت 17
2-3-4- کانی پالیگورسکیت 18
2-3-5- کانی کائولینیت 19
2-4- میکرومورفولوژی 20
2-4-1- میکرومورفولوژی افق آرجیلیک 20
2-4-2- میکرومورفولوژی کربناتها 23
2-4-3- میکرومورفولوژیک خاکهای گچی 27
فصل سوم: مواد و روشها 31
3-1- تشریح وضعیت عمومی منطقه 32
3-1-1- موقعیت و وسعت 32
3-1-2- هواشناسی 36
3-1-3- زمینشناسی 37
3-1-3-1- زمینشناسی حاشیه دشت جیرفت 37
4-1-3- ژئومورفولوژی 38
5-1-3- پوشش گیاهی برش مورد مطالعه 40
3-2- مطالعات صحرایی 40
3-3- مطالعات آزمایشگاهی 41
3-3-1- تجزیههای فیزیکی و شیمیایی 41
3-3-2- تجزیههای کانیشناسی رسی 42
3-3-3- آزمایشهای میکرومورفولوژی 43
فصل چهارم: نتایج و بحث 44
4-1- تشریح پروفیل‌های واقع بر روی سطوح متفاوت ژئومورفولوژی 45
4-1-1- شکل اراضی مخروط افکنه 45
4-1-2- شکل اراضی پدیمنت پوشیده 55
4-1-3- شکل اراضی قدیمی حدواسط پدیمنت و دشت آبرفتی 77
4-1-4- شکل اراضی دشت آبرفتی 100
4-1-5- شکل اراضی پست 109
4-2- بحث پیرامون خصوصیات فیزیکوشیمیایی پروفیل‌ها 112
4-3- روند تغییرات میکرومورفولوژی در سطوح متفاوت ژئومورفولوژی 116
4-4- روند تغییرات کانیشناسی رسی در سطوح ژئومورفولوژی متفاوت 117
فصل پنجم: نتیجه‌گیری 119
5-1- نتیجه‌گیری کلی 120
5-2- پیشنهادات 122
منابع 123
فهرست جدولها
عنوان صفحه
جدول 4-1- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 1 47
جدول 4-2- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 1 47
جدول 4-3- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 2 50
جدول 4-4- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 2 50
جدول 4-5- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 3 53
جدول 4-6- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 3 53
جدول 4-7- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 4 58
جدول 4-8- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 4 58
جدول 4-9- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 5 67
جدول 4-10- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 5 67
جدول 4-11- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 6 71
جدول 4-12- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 6 72
جدول 4-13- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 7 75
جدول 4-14- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 7 75
جدول 4-15- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 8 79
جدول 4-16- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 8 79
جدول 4-17- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 9 85
جدول 4-18- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 9 85
جدول 4-19- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 10 94
جدول 4-20- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 10 95
جدول 4-21- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 11 102
جدول 4-22- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 11 102
جدول 4-23- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 12 107
جدول 4-24- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 12 107
جدول 4-25- برخی خصوصیات شیمیایی پروفیل شماره 13 110
جدول 4-26- برخی خصوصیات فیزیکی و مورفولوژیکی پروفیل شماره 13 110
جدول 4-27- طبقه‌بندی خاکهای مورد مطالعه 115
فهرست تصویرها و نمودارها
عنوان صفحه
تصویر 3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه 33
تصویر 3-2- نقشه ارتفاعی همراه با موقعیت پروفیل‌ها 34
تصویر 3-3- نقشه شیب همراه با موقعیت پروفیل‌ها 35
تصویر 3-4- نقشه ژئومورفولوژی منطقه مورد مطالعه و نشان دهنده محل حفر پروفیل های 39
شاهد
تصویر 3-5- سطوح متفاوت ژئومورفولوژی منطقه مورد مطالعه همراه با موقعیت پروفیل‌های 41
شاهد
تصویر 4-1- نمایی از موقعیت پروفیل 1 48
تصویر 4-2- نمایی از پروفیل 1 48
تصویر 4-3- نمایی از موقعیت پروفیل 2 51
تصویر 4-4- نمایی از پروفیل 2 51
تصویر 4-5- نمایی از موقعیت پروفیل 3 54
تصویر 4-6- نمایی از پروفیل 3 54
تصویر 4-7- نمایی از موقعیت پروفیل 4 59
تصویر 4-8- نمایی از پروفیل 4 59
تصویر 4-9- پوشش رسی و نادول اکسید آهن در افق Btk پروفیل 4، XPL 60
تصویر 4-10- بلورهای عدسیشکل و صفحات در هم قفل شده گچ در افق Btk پروفیل 4، 60
XPL
تصویر 4-11- پوشش آهک و رس در افق Btk پروفیل 4، (XPL و PPL) 61
تصویر 4-12- پوشش آهک و بلورهای سوزنیشکل آهک در افق Btk پروفیل 4، XPL 62
تصویر 4-13- نمایی از موقعیت پروفیل 5 68
تصویر 4-14- نمایی از پروفیل 5 68
تصویر 4-15- نمایی از موقعیت پروفیل 6 73
تصویر 4-16- نمایی از پروفیل 6 73
تصویر 4-17- نمایی از موقعیت پروفیل 7 76
تصویر 4-18- نمایی از پروفیل 7 76
تصویر 4-19- نمایی از موقعیت پروفیل 8 80
تصویر 4-20- نمایی از پروفیل 8 80
تصویر 4-21- میکرولیت آذرین در افق Btk پروفیل 8، XPL 81
تصویر 4-22- پوشش رس در افق Btk پروفیل 8، XPL 81
تصویر 4-23- پوشش رس در افق Btk پروفیل 8، XPL 82
تصویر 4-24- نمایی از موقعیت پروفیل 9 86
تصویر 4-25- نمایی از پروفیل 9 86
تصویر 4-26- کانیهای کوارتز، اُرتوکلاز و پلاژیوکلاز در افق Btk1 پروفیل 9، XPL 87
تصویر 4-27- پوشش رس در افق Btk1 پروفیل 9، XPL 87
تصویر 4-28- پرشدگی رس در افق Btk1 پروفیل 9، PPL و XPL 88
تصویر 4-29- پرشدگی آهک و پوشش رس در افق Btk1 پروفیل 9، XPL 89
تصویر 4-30- نمایی از موقعیت پروفیل 10 96
تصویر 4-31- نمایی از پروفیل 10 96
تصویر 4-32- کانیهای پلاژیوکلاز، کلسیت و ارتوکلاز در افق 2Btk پروفیل 10، XPL 97
تصویر 4-33- نادول آهک در افق 2Btk پروفیل 10، XPL 97
تصویر 4-34- پوشش رس در افق 2Btk پروفیل 10، XPL 98
تصویر 4-35- پوشش رس در افق 2Btk پروفیل 10، XPL 98
تصویر 4-36- نمایی از موقعیت پروفیل 11 103
تصویر 4-37- نمایی از پروفیل 11 103
تصویر 4-38- پوشش رس در افق Btn2 پروفیل 11، XPL 104
تصویر 4-39- نمایی از موقعیت پروفیل 12 108
تصویر 4-40- نمایی از پروفیل 12 108
تصویر 4-41- نمایی از موقعیت پروفیل 13 111
تصویر 4-42- نمایی از پروفیل 13 111
شکل 4-1- نمودار تفرق اشعه ایکس مربوط به افق Btk در پروفیل شاهد شماره 4 63
شکل 4-2- نمودار تفرق اشعه ایکس مربوط به افق Bky در پروفیل شاهد شماره 5 69
شکل 4-3- نمودار تفرق اشعه ایکس مربوط به افق Btk1 در پروفیل شاهد شماره 9 90
شکل 4-4- نمودار تفرق اشعه ایکس مربوط به افق Btn1 در پروفیل شاهد شماره 10 99
شکل 4-5- نمودار تفرق اشعه ایکس مربوط به افق 2Bkb در پروفیل شاهد شماره 10 99
شکل 4-6- نمودار تفرق اشعه ایکس مربوط به افق Btn2 در پروفیل شاهد شماره 11 105