ورشكستگی به تقلب
در سده‌های اخیر ،با رونق گرفتن بازار معاملات و افزایش دامنه فعالیت بازرگانان ضرورت ایجاد چارچوب‌ها و تدوین مقرراتی كه ناظر به نحوه عملكرد آنان بوده و از حقوق اشخاص طرف معامله با آنان حمایت كند بیش از پیش احساس شد زیرا هر بازرگانی در اثنای فعالیت خود ممكن است در اثر نوسانات اقتصادی یا بواسطه اهمال و توسل به وسایل غیر اصولی در اداره واحد تجاری خود با مشكلات مالی روبرو شود و از انجام تعهدات مالی خود ناتوان گردد. از این رو در نظام‌های حقوقی مختلف مفهومی تحت عنوان ورشكستگی شكل گرفت و قوانین ناظر به آن تدوین شد.
قوانین مذكور آثاری بر ورشكستگی تجار بار می‌كرد. آثار و ضمانت اجراهایی كه در قوانین كشورهای مختلف پیش‌بینی شد به دو دسته كلی قابل طبقه‌بندی هستند:
- ضمانت اجراهای حقوقی، از جمله منع مداخله تاجر از تاریخ صدور حكم ورشكستگی در تمام اموال خود، حال شدن دیون تاجر از تاریخ صدور حكم ، تعلیق دعاوی فردی طلبكاران علیه تاجر و برعكس و نهایتا بطلان معاملات تاجر
- ضمانت اجراهای كیفری، در پاره‌ای موارد ورشكستگی تاجر معلول سهل انگاری‌های وی یا انجام اعمالی است كه جنبه متقلبانه دارد. این اعمال از آنجا كه به زیان طلبكاران است مسئولیت و مجازات تاجر ورشكسته را به دنبال دارد.
علت وجودی این ضمانت اجراهای كیفری آن است كه اموال و دارایی‌های تاجر وثیقه طلب طلبكاران وی می‌باشد كه با او طرف معامله قرار گرفته و به وی اعتماد نموده‌اند لذا هرگونه تعدی و تفریط در معاملات یا حیف و میل اموال توسط تاجر مستلزم ورود ضرر به منافع ایشان است. حمایت از منافع طلبكاران مانع سلب اعتماد عمومی و بر هم خوردن نظم عمومی می‌باشد.
در پژوهش پیش رو ضمن آشنایی مختصر با مفهوم ورشكستگی و اركان و عناصر آن از انواع ورشكستگی و بخصوص دو نوع خاص آن كه با ضمانت اجراهای كیفری روبرو هستند بحث خواهد شد و پس از مقایسه‌ای میان این دو به جرم ورشكستگی به تقلب با تفصیل بیشتری خواهیم پرداخت و اركان تشكیل دهنده آن و احكام و مقررات راجع به آن را بررسی خواهیم كرد.
فهرست مطالب:
فصل اول – كلیات ........................................................................................... 1
مبحث اول – پیشگفتار...................................................................................... 1
مبحث دوم - تاریخچه قانونگذاری .................................................................. 3
مبحث سوم - تعریف مفهوم ورشكستگی و عناصر متشكله آن .................... 7
الف. تاجر بودن ............................................................................................... 8
ب. توقف........................................................................................................... 9
مبحث چهارم - انواع ورشكستگی ................................................................... 13
الف. ورشكستگی عادی ................................................................................... 13
ب. ورشكستگی به تقصیر................................................................................. 14
ج. ورشكستگی به تقلب..................................................................................... 16
مبحث پنجم - مقایسه دو جرم ورشكستگی به تقصیر و ورشكستگی به تقلب 18
فصل دوم – عناصر تشكیل دهنده جرم ورشكستگی به تقلب ..................... 20
الف. عنصر مادی ............................................................................................. 20
ب. عنصر معنوی ............................................................................................. 25
ج. عنصر قانونی .............................................................................................. 25
فصل سوم – قواعد تعقیب جرم ورشكستگی به تقلب .................................. 27
الف. اشخاصی كه حق تعقیب دارند ................................................................. 27
ب. مخارج تعقیب............................................................................................... 27
ج. دادگاه صالح به رسیدگی ............................................................................ 28
د. لزوم یا عدم لزوم صدور قرار اناطه .......................................................... 29
فصل چهارم – مجازات جرم ورشكستگی به تقلب......................................... 31
الف. مجازات اصلی .......................................................................................... 31
ب. مجازات تبعی .............................................................................................. 31
فصل پنجم – جرایمی كه اشخاص غیر از تاجر ورشكسته در امر ورشكستگی مرتكب می‌شوند. 35
الف. جرایم موضوع ماده 551 قانون تجارت .................................................. 35
ب. جرایم موضوع ماده 552 قانون تجارت ..................................................... 37
ج. جرایم موضوع ماده 553 قانون تجارت ...................................................... 38
د. جرایم موضوع ماده 555 قانون تجارت ...................................................... 39
ه. جرایم موضوع ماده 556 قانون تجارت ...................................................... 39
فصل ششم – چند نكته در باب جرم ورشكستگی به تقلب .......................... 41
نتیجه‌گیری و پیشنهاد....................................................................................... 45
فهرست منابع و ماخذ....................................................................................... 47