رابطه هوش عاطفی و مهارت های ارتباطی با راهبردهای مدیریت تعارض بین مدیران آموزشی واجرایی دانشكده های تربیت بدنی دانشگاه های كشور – ارائه ی الگو
مقدمه
دانشگاه به عنوان یك عامل اجرایی در آموزش و تربیت فرد وهدایت وی به سمت شهروندی موثر و مفید به حال جامعه ، دارای نقش موثر بوده و بدون تردید تامین كننده ی نیروی انسانی مورد نیاز جامعه درآ‌ینده خواهد بود . به همین دلیل امروزه در جوامع مختلف , دانشگاه ها از نظر كمی و كیفی رشد و گسترش یافته و تقاضا برای راهیابی روز به روز زیادتر می شود و تعداد كثیری دانشجو برای تحصیل و برخورداری از مزایای آن به این مراكز روی می آورند .
دانشگاه بعنوان یك نهاد تعلیم و تربیت از همه نهادهای اجتماعی پیچیده تر است . دانشگاه همانند سایر سازمان های رسـمی بایستی با وظایف ساخت ، اداره و جهت دادن به تركیب پیچیده ای از منابع انسانی درگیر گردد . بر خلاف اغلب سازمانهای رسمی تولید دانشگاه انسان است و این امر موجب پیدایش مسائل ویژه در مدیریت دانشگاه می گردد .
از جمله مسائلی كه دانشـگاه به عـنوان یك سـازمان با آن روبرو اسـت مساله تعارض[1] و عدم موافقت هاست. فعالیت های سازمانی مستلزم تعامل بین افراد وگروه های سازمان می باشد . در سازمان ها افراد مختلفی در رده های گوناگون مشغول انجام فعالیت ها و وظایف خود می باشند . لازمه انجام این فعالیت ها ارتباط دو جانبه یا چند جانبه افراد با همدیگر بوده كه می توانند زمینه ساز ایجاد تعارض باشند
بنابراین یكی از عمده ترین و در عین حال غیر قابل اجتناب ترین مسائل در سازمان ها تعارض بین افراد و گروه های موجود در آنها می باشد .دانشگاه نیز از این امر مستثنا نیست . « اصولا خمیر مایه مدیریت نظام های آموزشی با تعارض عجین است » (لی فام وهووئه2، 1974، ترجمه نائلی، 1370 ).
باید به خاطر داشت، این وجود تعارض نیست كه باعث اختلال و از هم پاشیدگی روابط در سازمان می شود؛ بلكه مدیریت غیر اثر بخش تعارض ها است كه سبب نتایج نامطلوب می شود . تعارض در حد معقول یك جنبه طبیعی و مطلوب در هر رابطه ای است و اگر مدیریت تعارض به شكل سازنده صورت گیرد بسیار ارزشمند خواهد بود ( كتزلز 3 و همكاران ، ترجمه كریمی ، 1378 ).
بنابراین سازمان های ورزشی بخصوص دانشكده های تربیت بدنی برای اینكه بتوانند برنامه های اصولی تربیت بدنی را در جهت تأمین سلامت جسمانی و روانی دانشجویان ارائه دهند و زمینه های مساعدی را برای رشد و پرورش استعدادهای ورزشی دانشجویان ایجاد نمایند و از حداكثر توان جسمانی و روانی و فكری كاركنان خود بهره گیرند، باید اختلافات ، كشمكش ها و تعارضات را به گونه ای موثر و سودمند اداره كنند . از كسانی كه نقش مهمی در شـناسایی ، هدایت و حل تعارضـات در سـازمان ها دارند ، مدیران آن سـازمان ها می باشند . توانایی برخورد مدیران با تعارض و اداره آن در موفقیت و اثر بخشی كاركنان و سازمان های آنها اثر بسزایی دارد .
یكی از مهمترین عواملی كه تعیین كننده توانایی مدیر در حل موثر تعارض است، برخورداری او از هوش عاطفی[2] است. برخلاف آنچه كه درگذشته تصـور می شد و هوش شناختی را تنها عامل موفقیت افراد می دانستند امروزه هوش عاطفی را از عوامل تعیین كننده موفقـیت افراد در كار و زندگی می دانند (گلمن[3] ، 1995 ) .آنچه كه امروزه هوش عاطفی نامیده می شود، در اصل منبع اصلی انرژی ، قدرت ، آرزو و اشتیاق انسان است و درونی ترین ارزش ها و اهداف فرد را در زندگی فعال می سازد. با توسعه عاطفی فرد می آموزد كه احساسات خود و دیگران را تایید كند و برای آنها ارزش قائل شود و بطور مناسب به آنها پاسخ گوید و در می یابد كه عواطف در هر لحظه از روز اطلاعات حیاتی و سودمندی در اختیار او می گذارند . این واكنش قلبی است كه نبوغ خلاق و شهود را شعله ور می سازد . فرد را با خود صادق می گرداند ، روابط اطمینان بخش برقرار می كند ، تصمیمات مهم را روشن می كند ، قطب نمای درونی برای زندگی و كار فراهم می آورد و شخص را به پیشآمدهای غیرمترقبه و راه حل های موفقیت آمیز رهنمون می سازد ( كوپر[4] ، 1980 ، به نقل از عزیزی ،1377 ) .
تحقیقات نشان می دهند كه حل تعارض در سازمان ها نیاز به ایجاد یك محیط مسالمت آمیز ، كاهش تبعیض وبرقراری عــدالت ، یادگیری مشاركتی ، پیــشگیری از خــشونت و تفــكر انتقـادی دارد ( كاترین[5] ، 1995 ) . مدیرانی می توانند چنین محیط هایی را خلق كنند كه از هوش عاطفی بالایی برخوردار باشند .
مدیر با داشتن شعور عاطفی بالا می تواند نسبت به تعارض آگاهی بیشتری كسب نماید و بدین وسیله سریع تر و صحیح تر تعارض را شناسایی كند و با همدلی و اطمینان به هدایت سودمند آن بپردازد و از این طریق محیطی فراهم آورد كه كاركنان از سلامت روانی بیشتری در آن برخوردار شوند . چرا كه افراد با داشتن یك رابطه سالم ، احساس پذیرش ، درك حمایت ، ارزش ، اعتماد و اهمیت می كنند و این تامین كننده سلامت روانی و افزایش كارایی و سودمندی افراد است . در چنین فضایی است كه مدیریت تعارض به شكل سازنده آن امكان پذیر می شود .
همچنین از دیگر عوامل مؤثر در حل تعارضات در سازمان علاوه بر جلوگیری از دخالت ذهنیت در ارتباطات سازمانی و پذیرش نظرات دیگران و .... برخورداری مدیر از مهارت های ارتباطی می باشد (سلطانی، 1380).
یك مدیر چنانچه بتواند گوینده خوب و فرستنده خوب ، شنونده خوب و گیرنده خوب باشد ، مشاركت افراد درون و بیرون سازمان را از طریق جلب اعتماد فراگیر تامین خواهد كرد و این امر موفقیت او را در دستیابی به اهداف سازمان تضمین خواهد كرد .
دستیابی اهداف آموزش و پرورش در دانشگاه ها منوط به استفاده بهینه از منابع انسانی ، مالی و تجهیزاتی است . اما پویایی نظام آموزشی به عوامل مختلفی از جمله وجود روابط سالم و به دور از هرگونه تیرگی و همكاری و همدلی بین كاركنان دارد تا افراد بتوانند در محیطی پویا و سالم در جهت تحقق اهداف شخصی و سازمانی گام بردارند .
بنابراین مدیران باید این حقیقت را بپذیرند كه تعارض جزء انكار ناپذیر زندگی سازمانی است و مدیریت سازمان چاره ای جز پذیرش آن ندارد .آنها می بایست از تعارض برای افزایـش اثـر بـخشی سـازمان بهره جویند .برای مدیـریت تعارض در سـازمان ها تكنـیك های متـعددی وجـود دارد .همـكاری، مصـالحه، رقـابت، سازش و اجتـناب از روش هـای برخورد با تعـارض است كه در این تحـقیق از آنها در قالب سـه راهبـرد راه حل گرا، عدم مقابله و كنترل نام برده شده است .
پژوهش حاضر سعی بر آن دارد كه نگاهی موشكافانه به مدیران تربیت بدنی و ورزش كه وظایف گوناگونی در محیط دانشگاهی بر عهده دارند ، داشته باشد . از طرفی باید متذكر شد كه بین مدیران آموزشی و اجرایی از نظر نوع كاری كه انجام می دهند ماهیتاً تفاوت هایی وجود دارد . زیرا بخش عمده كار مدیر آموزشی در ارتباط با مسائل آموزشی ، دانشجو و استادان كه صرفا ً مشغول به تحصیل و كار در یك رشته خاصی هستند می باشد . ولی مدیران اجرایی با تمام دانشجویان سر و كار دارند، كه هریك در رشته های خاصی مشغول به تحصیل می باشند .
پژوهش حاضر در نظر دارد كه میزان هوش عاطفی، مهارت های ارتباطی و راهبردهای مدیریت تعارض را در مدیران آموزشی و اجرایی دانشكده ها و گـروه های تربیـت بدنی دانشـگاه های دولتی و دانشگاه های آزاد اسلامی كشور مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. همچنین ارتباط هوش عاطفی ومهارت های ارتباطی را با راهبـردهای مدیریت تعـارض مورد بررسـی قرار داده و در نـهایت با توجـه به یافته های حاصل از این تحقیق و همچنین مطالعات انجام شده در این زمینه الگوی مناسبی ارائه دهد كه بتواند مدیران را در حل موفقیت آمیز تعارضات كمك نماید.
فهرست مطالب:
فصل اول
مقدمه .................................................................................................................................. 1
زیربنای نظری تحقیق ...................................................................................................... 4
تعارض و ماهیت آن ....................................................................................................... 4
دیدگاه های متفاوت پیرامون تعارض سازمانی ................................................................. 8
انواع تعارض ................................................................................................................. 10
تعارض و اثرات اصلی آن .............................................................................................. 13
علل ایجاد تعارض در سازمان ها .................................................................................... 15
تعارض و تغییر ............................................................................................................... 18
تعاض و اثربخشی سازمان .............................................................................................. 19
راهبردهای پیشگیری و راهكارهای رفع تعارض .............................................................. 20
سبك ها و راهبردهای مدیریت تعارض .......................................................................... 22
تفرقه انداختن و حكومت كردن، سركوب كردن تعارض، حل سازنده تعارض، رویكردهای حل تعارض، چانه زنی، میانجی گری و حكمیت ............................ 22
خلاصه بحث تعارض ................................................................................................... 30
هوش عاطفی ............................................................................................................... 30
هوش عاطفی و ریشه های تاریخی آن .......................................................................... 31
پایه های بیولوژیكی عواطف و هوش عاطفی ............................................................... 35
دیدگاه های متفاوت پیرامون هوش عاطفی .................................................................... 37
مؤلفه های هوش عاطفی گلمن ..................................................................................... 40
مؤلفه خودآگاهی، مؤلفه مدیریت، مؤلفه آگاهی اجتماعی، مؤلفه مهارت های اجتماعی، مؤلفه خودانگیزی .............................................................................................. 40
توجه معاصر به هوش عاطفی ............. .......................................................................... 46
تقسیم بندی افراد بر اساس IQ و EQ از دیدگاه جك بلوك ........................................ 47
نقش وراثت و محیط در هوش عاطفی ........................................................................... 48
ویژگی های افراد با هوش عاطفی بالا و پائین ................................................................ 49
هوش عاطفی در محل كار ............................................................................................. 51
آموزش و یادگیری هوش عاطفی ................................................................................. 55
خلاصه بحث هوش عاطفی .......................................................................................... 57
ارتباطات و چهارچوب مفهومی آن .............................................................................. 58
هدف و اهمیت ارتباطات ............................................................................................. 61
فرایند و انواع ارتباطات................................................................................................ 63
مهارت های ارتباطی مدیران ....................................................................................... 66
تعریف مهارت های ارتباطی ........................................................................................ 66
مهارت های ارتباطی و مؤلفه های آن ........................................................................... 66
مهارت كلامی، مهارت بازخورد و مهارت شنود مؤثر ....................................... 66
خلاصه بحث ارتباطات ................................................................................................. 71
الگو (مدل) .................................................................................................................. 71
نظریه های الگوسازی – انواع الگو ................................................................... 71
بیان مسأله .................................................................................................................... 76
اهمیت و ضرورت تحقیق ............................................................................................. 78
اهداف تحقیق .............................................................................................................. 80
پیش فرض های تحقیق ................................................................................................ 81
محدودیت های تحقیق ................................................................................................. 81
تعریف واژه ها و اصطلاحات ....................................................................................... 82
فصل دوم: پیشینه تحقیق
تعارض ....................................................................................................................... 86
تحقیقات انجام شده در داخل كشور ............................................................... 90
تحقیقات انجام شده در خارج از كشور .......................................................... 90
هوش عاطفی
تحقیقات انجام شده در داخل كشور ............................................................... 95
تحقیقات انجام شده در خارج از كشور ........................................................... 98
ارتباطات (مهارت های ارتباطی)
تحقیقات انجام شده در داخل كشور ............................................................... 103
تحقیقات انجام شده در خارج ازكشور ........................................................... 106
نتیجه گیری از مرور ادبیات تحقیق .............................................................................. 108
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
روش تحقیق ............................................................................................................ 111
جامعه آماری ........................................................................................................... 111
نمونه تحقیق ............................................................................................................ 112
متغیرهای تحقیق ....................................................................................................... 112
ابزار های تحقیق ...................................................................................................... 113
نحوه امتیاز دهی و پایایی پرسشنامه های تحقیق ....................................................... 114
نحوه جمع آوری اطلاعات ....................................................................................... 117
روش های آماری .................................................................................................... 117
رعایت مسائل اخلاقی ............................................................................................. 118
چكیده:
بخش دوم آزمون فرضیه های تحقیق
فرضیه 1:
فرضیه 2:
فرضیه 3:
فرضیه 4:
فرضیه 5:
فرضیه 6:
فرضیه 7:
فرضیه 8:
فرضیه 9:
فرضیه 10:
فرضیه 11:
فرضیه 12:
فرضیه 13:
فرضیه 14:
فرضیه 15:
فرضیه 16:
فرضیه 17:
فرضیه 18:
فرضیه 19:
فرضیه 20:
فرضیه 21:
فرضیه 22:
فرضیه 23:
فرضیه 24:
فرضیه 26:
فرضیه 27:
فرضیه 28:
فرضیه 29:
فرضیه 30:
فرضیه 31:
فرضیه 32:
فرضیه 33:
فرضیه 34:
فرضیه 35:
فرضیه 36:
بحث، تحلیل و نتیجه گیری:
فرضیه اول تحقیق
فرضیه دوم تحقیق:
فرضیه سوم تحقیق:
فرضیه چهارم تحقیق:
فرضیه پنجم تحقیق:
فرضیه ششم تحقیق:
فرضیه هفتم تحقیق:
فرضیه هشتم تحقیق:
فرضیه نهم تحقیق:
فرضیه دهم تحقیق:
فرضیه یازدهم تحقیق:
فرضیه دوازدهم تحقیق
فرضیه سیزدهم تحقیق:
فرضیه چهاردهم تحقیق
فرضیه پانزدهم تحقیق:
فرضیه شانزدهم تحقیق:
فرضیه هفدهم تحقیق:
فرضیه هجدهم تحقیق:
فرضیه نوزدهم تحقیق:
فرضیه بیستم تحقیق:
فرضیه بیست و یكم تحقیق:
فرضیه بیست و دوم تحقیق:
فرضیه بیست و سوم تحقیق:
فرضیه بیست و چهارم تحقیق:
فرضیه بیست و پنجم تحقیق:
فرضیه بیست و ششم تحقیق:
فرضیه بیست و هفتم تحقیق:
فرضیه بیست و هشتم تحقیق:
فرضیه بیست و نهم تحقیق:
فرضیه سی ام تحقیق:
فرضیه سی و یكم تحقیق:
فرضیه سی و دوم تحقیق:
فرضیه سی و سوم تحقیق:
فرضیه سی و چهارم تحقیق:
فرضیه سی و پنجم تحقیق:
فرضیه سی و ششم تحقیق:
مقدمه
بخش اول
جنسیت
سن:
سابقه خدمت:
مرتبه علمی:
میزان تحصیلات:
نوع پست مدیریتی:
جنسیت و نوع مدیریت:
جنسیت و میزان تحصیلات:
جنسیت و مرتبه علمی:
مرتبه علمی و نوع مدیریت:
مربی آموزشیار
مربی
استادیار
دانشیار
استاد
مجموع
میزان تحصیلات و نوع مدیریت:
هوش عاطفی:
مهارت های ارتباطی
راهبرد كنترل:
راهبرد عدم مقابله:
راهبرد راه حل گرایی:
فرضیه 22:
فرضیه 24:
فرضیه 25:
فرضیه 26:
فرضیه 27:
منابع فارسی
· منابع انگلیسی